وَاَقِمِ الصَّلٰوةَ طَرَفَيِ النَّهَارِ وَزُلَفاً مِنَ الَّيْلِؕ اِنَّ الْحَسَنَاتِ يُذْهِبْنَ السَّيِّـَٔاتِؕ ذٰلِكَ ذِكْرٰى لِلذَّاكِرٖينَۚ (١١٤)
Gündüzün iki ucunda, gecenin de ilk saatlerinde namaz kıl. Çünkü iyilikler kötülükleri (günahları) giderir. Bu, öğüt alanlar için bir öğüttür.
İbn Cerîr ve İbn Ebî Hâtim'in İbn Abbâs'tan bildirdiğine göre âyette geçen, gündüzün iki ucundan kastedilen, akşam ve sabah namazı, gecenin ilk saatinden kastedilen ise yatsı namazıdır.
İbn Cerîr, İbn Ebî Hâtim ve Ebu'ş-Şeyh'in bildirdiğine göre Hasan(-ı Basrî) der ki: “Âyette geçen, gündüzün iki ucundan kastedilen, sabah ve ikindi namazları, gecenin ilk saatinden kastedilen ise akşam ve yatsı namazlarıdır. Rasûlullah (sallallahu aleyhi ve sellem) bu iki namaz için: “Bu iki namaz, gecenin gündüze yakın olan namazlarıdır" buyurdu.
Abdurrezzâk, İbn Cerîr, İbn Ebî Hâtim ve Ebu'ş-Şeyh'in, Mücâhid'den bildirdiğine göre âyette geçen, gündüzün iki ucundan kastedilen, sabah, öğle ve ikindi namazları, gecenin ilk saatinden kastedilen ise akşam ve yatsı namazlarıdır.
İbn Cerîr, Muhammed b. Nasr ve İbn Merdûye'nin İbn Mes'ûd'dan bildirdiğine göre âyette geçen, "...Çünkü iyilikler kötülükleri (günahları) giderir..." buyruğundaki iyiliklerden kastedilen beş vakit namazdır.
Abdurrezzâk, Firyâbî, İbn Ebî Şeybe, Muhammed b. Nasr, İbn Cerîr, İbnu'l- Münzir, İbn Ebî Hâtim ve Ebu'ş-Şeyh'in İbn Abbâs'tan bildirdiğine göre "...Çünkü iyilikler kötülükleri (günahları) giderir..." buyruğundaki iyilikler ve "...Ama baki kalacak yararlı işler, sevab olarak da, emel olarak da, Rabbinin katında daha hayırlıdır" buyruğunda geçen yararlı işlerden kasıt, beş vakit namazdır.
Abdurrezzâk, Hennâd, Ahmed, Müslim, Ebû Dâvud, Tirmizî, Nesâî, İbn Cerîr, İbnu'l-Münzir, İbn Ebî Hâtim, İbn Hibbân, Taberânî, Ebu'ş-Şeyh, İbn Merdûye ve Beyhakî Şuabul-İman'da, İbn Mes'ûd'un şöyle dediğini bildirir: Bir adam Rasûlullah'a (sallallahu aleyhi ve sellem) gelip:
“Ey Allah'ın Rasûlü, ben bir bahçede bir kadın buldum ve ona her şeyi yaptım. Ancak, onunla cinsî temasta bulunmadım. Onu öptüm ve kucakladım, bundan başka bir şey yapmadım. Bana dilediğini yap" dedi. Allah Rasûlü bir şey söylemedi. Adam gidince Ömer (radıyallahu anh):
“Allah, bunu ona gizlemiş, keşke o da kendi nefsinde gizleseydi" dedi. Rasûlullah (sallallahu aleyhi ve sellem) adamın peşinden birini gönderip: “Onu bana geri getiriniz" buyurdu. Adam gelince, Rasûlullah (sallallahu aleyhi ve sellem) kendisine: “Gündüzün iki ucunda, gecenin de ilk saatlerinde namaz kıl. Çünkü iyilikler kötülükleri (günahları) giderir. Bu, öğüt alanlar için bir öğüttür." âyetini okudu.
Muâz b. Cebel: “Ey Allah'ın Resûlü! Bu âyet, sadece bu kişiyi mi, yoksa bütün insanları mı kapsamaktadır?" diye sorunca, Rasûlullah (sallallahu aleyhi ve sellem): “Bütün insanları kapsamaktadır" cevâbını verdi.
Tirmizî, Bezzâr, İbn Cerîr ve İbn Merdûye'nin bildirdiğine göre Ebu'l-Yeser der ki: “Yanıma hurma satan bir kadın gelince, kendisine: “Evde, bundan daha lezzetli hurmam var" dedim. Kadın benimle eve girince de onu öptüm. Ebû Bekr'e (radıyallahu anh) gidip olanları anlatında: “İşlediğin günâhı gizle ve tövbe et" dedi. Ömer'e (radıyallahu anh) gidip anlattığımda, o da: “İşlediğin günâhı gizle, tövbe et ve yaptığından kimseye bahsetme" dedi. Ben sabredemeyip Rasûlullah'a (sallallahu aleyhi ve sellem) gittim ve yaptığım şeyi anlattım.
Rasûlullah (sallallahu aleyhi ve sellem): “Allah yolunda gazaya çıkan birinin arkasından hanımına böyle bir şey mi yaptın" buyurunca, ben, o kadar mahcup oldum ki kendimi cehennem ehlinden sandım ve o saatte müslüman olmuş olmamı temenni ettim. Allah'ın Rasûlü, uzun bir süre başını önüne eğdi ve Allah kendisine: “Gündüzün iki ucunda, gecenin de ilk saatlerinde namaz kıl. Çünkü iyilikler kötülükleri (günahları) giderir. Bu, öğüt almak isteyenlere bir hatırlatmadır" âyetini indirdi. Ben Rasûlullah'ın (sallallahu aleyhi ve sellem) yanına gidince, âyeti bana okudu.
Sahâbe: “Ey Allah'ın Rasûlü! Bu âyet, sadece bu kişiyi mi, yoksa bütün insanları mı kapsamaktadır?" diye sorunca, Rasûlullah'ın (sallallahu aleyhi ve sellem): “Bütün insanları kapsamaktadır" cevabını verdi.
Ahmed, Müslim, Ebû Dâvud, Nesâî, İbn Huzeyme, İbn Cerîr, Taberânî ve İbn Merdûye'nin Ebû Umâme'den bildirdiğine göre bir adam Resûlullah'a (sallallahü aleyhi ve sellem) gelip, bir veya iki defa: “Ey Allah'ın Resûlü! Bana, Allah'ın haddini uygula" demesine rağmen Rasûlullah (sallallahu aleyhi ve sellem) ondan yüz çevirdi. Sonra namaz kılınıp bitince, Rasûlullah (sallallahu aleyhi ve sellem): “O adam nerede?" diye sordu,
Adam: “O kişi benim" karşılığını verince, Allah'ın Resûlü: “Güzelce abdest alıp az önce bizimle namaz kıldın mı?" diye sordu.
Adam: “Evet" cevabını verince, Rasûlullah (sallallahu aleyhi ve sellem): “Sen, o hatandan annenin seni doğurmuş olduğu zamandaki gibi tertemizsin. Bir daha ona dönme" buyurdu. O zaman Rasûlullah'a (sallallahu aleyhi ve sellem): “Gündüzün iki ucunda, gecenin de ilk saatlerinde namaz kıl. Çünkü iyilikler kötülükleri (günahları) giderir. Bu, öğüt almak isteyenlere bir hatırlatmadır" âyeti nazil oldu.
Ahmed, Tirmizî, Nesâî, İbn Cerîr, Ebu'ş-Şeyh, Dârekutnî, Hâkim ve İbn Merdûye'nin Muâz b. Cebel'den bildirdiğine göre bir adam Rasûlullah (sallallahu aleyhi ve sellem) gelip: “Tanımadığı bir kadınla buluşup, karısına yapabileceği her şeyi ona yapan, ancak onunla ilişki kurmayan kişi hakkında ne dersin?" diye sordu.
Bunun üzerine: “Gündüzün iki ucunda, gecenin de ilk saatlerinde namaz kıl. Çünkü iyilikler kötülükleri (günahları) giderir. Bu, öğüt almak isteyenlere bir hatırlatmadır" âyeti nazil oldu. Rasûlullah (sallallahu aleyhi ve sellem), adama: “Güzelce abdest al, sonra kalkıp namaz kıl" buyurdu.
Muâz der ki: Ben: “Ey Allah'ın Rasûlü! Bu âyet, sadece bu kişiyi mi, yoksa bütün müminleri mi kapsamaktadır?" diye sorunca, Rasûlullah'a (sallallahu aleyhi ve sellem): “Bütün müminleri kapsamaktadır" cevabını verdi.
Ahmed, Buhârî ve Müslim'in bildirdiğine göre Enes der ki: Rasûlullah (sallallahu aleyhi ve sellem) yanındayken bir adam gelip:
“Ey Allah'ın Rasûlü! Haddi (şeri cezayı) gerektirecek bir suç işledim, bana had uygula" deyince, Rasûlullah (sallallahu aleyhi ve sellem) adama ne yaptığını sormadan namaz vakti geldi. Adam Rasûlullah (sallallahu aleyhi ve sellem) ile namaz kılıp bitirdikten sonra kalkıp: “Ey Allah'ın Rasûlü! Haddi gerektirecek bir suç işledim, Allah'ın Kitab'ına göre bana had uygula" dedi.
Rasûlullah (sallallahu aleyhi ve sellem): “Bizimle namaz kıldın mı?" diye sorunca, adam: “Evet" cevabını verdi. Bunun üzerine Rasûlullah (sallallahu aleyhi ve sellem):"Allah günahını bağışlamıştır" buyurdu.
Bezzâr, Ebû Ya'lâ, Muhammed b. Nasr ve İbn Merdûye, Enes b. Mâlik'ten, Rasûlullah (sallallahu aleyhi ve sellem) şöyle buyurduğunu nakleder:
“Beş vakit namaz tıpkı herhangi birinizin kapısının önünden akan tatlı bir nehir gibidir. Bu kişi günde beş vakit, kapısının önünden akan bu nehirde yıkansa, acaba sizce bedeninde kirden iz kalır mı ? Kişinin kiri de günahıdır. "
Ahmed Zühd'de, Ebû Ubeyde b. el-Cerrâh'ın şöyle dediğini bildirir: “Eski günahları yeni sevaplarla karşılayınız. Sizden biri kendisi ile sema arasını dolduracak kadar günah işlese, sonra da bir sevap işlese, bu sevap bütün günahlarına üstün gelip onları yok eder."
İbn Ebî Hâtim'in bildirdiğine göre Hasan(ı- Basrî) der ki: “Eski günahlara karşı, yeni sevaplardan yardım alınız. Eski günahı, yeni işlenen sevap kadar yok eden bir şeyi bulamazsınız. "Çünkü iyilikler kötülükleri (günahları) giderir" âyeti bunu tasdik etmektedir."
İbn Ebî Hâtim'in bildirdiğine göre Hasan(ı- Basrî), "Bu, öğüt almak isteyenlere bir hatırlatmadır" âyetini açıklarken şöyle dedi: “Öğüt almak isteyenlerden kasıt, darlıkta ve bollukta, zorlukta ve rahatlıkta, afiyetteyken ve musibet anında Allah'ı zikredenlerdir."
(Suyûtî, ed-Durru'l-Mensûr fit-Tefsîr bil-Me'sûr)